Internet ile haşır neşir iseniz The Fine Brothers'ın işlerine denk gelmişsinizdir ve belki de The Fine Bros'un başına gelenleri de duymuşsunuzdur. "Telif hakkı nedir", "ne zaman başkalarının hakkını ihlal ediyoruz", "yuh bunun da telif hakkı alınır mı?" gibi ucu açık sorunların havalarda uçuştuğu bir hale geldi konu.
Şimdi biraz başa saralım.
The Fine Brothers, şu an otuzlu yaşlarında bulunan Benny ve Rafi kardeşlerin oluşturduğu bir tür ortaklık. Bu kardeşler bir süre amatör bir şekilde kısa filmler çektikten sonra bir şekilde YouTube'a geçip, bu platform için içerik üretmeye başlıyor. Bundan 5 sene kadar önce de "React" adını verdiğimiz seriye başlıyorlar. Hatta ilk "react" videosunu şuraya ekleyelim:
Konsept şu: Fine kardeşler, küçük çocuklara internette o dönem meşhur olan videoları izlettiriyorlar. Bu videoları ilk kez izleyen çocukların tepkilerini kayda alıyorlar. Daha sonra bu konuyla ilgili sorular sorup fikirlerini alıyorlar. Bu videoları da "Kids react to x" (Çocuklar x'e reaksiyon/cevap/tepki veriyor) adıyla internete yüklüyorlar. Tabii ki bu masum çocukların genellikle anlamsız videolara verdikleri tepkileri izlemek çok eğlenceli. İzlenme oranları arttıkça bu arkadaşlar farklı farklı gruplardan reaksiyon topluyorlar. Bunlar arasında yaşlılar, gençler, ünlüler, veya YouTube yıldızları var. Ayrıca komik internet videolarına ek olarak, eski/yeni teknoloji, yemek, şarkı sözleri, eski/yeni bilgisayar oyunları gibi farklı farklı konu başlıkları ekliyorlar. Ben de bu arkadaşların YouTube kanallarını uzun bir süredir zevkle takip ediyordum.
 |
| Kids React'in en uyuz elemanı. Allahım böylesinde koru beni |
Ancak birine ilginç bir şey gösterip, reaksiyonunu videoya çekmek çok da yaratıcı bir şey değil elbette. Beavis and Butthead'in MTV'de kliplere verdiği reaksiyonlar 1990'ların ortalarında oldukça tutmuştu. Ya da filmlerdeki spoiler sahnelerine insanların verdiği tepkiler (Mesela Game of Thrones'daki Red Wedding bölümüne verilen reaksiyonlar) YouTube'da çoktan viral olmuştu. Türkiye'de bile tam olarak aynısı olmasa da Çocuktan Al Haberi gibi çocukların sorulara tepki verdiği konseptler vardı. Fine kardeşlerin yaptığı ise bu konsepti diriltmek ve belki de güzelleştirmekti.
Kısa zamanda bu reaksiyon videolarının benzerleri çıkmaya başladı. Mesela, Ellen deGeneres talk show'unun bir bölümünde iki tane küçük çocuğa daktilo, telsiz telefon ve telesekreter gösterip tepkilerini ölçüyordu. Fine kardeşler ise buna tepki göstermişti ve bu konuda haklılık payları vardı. Ellen'in yayınladığı video prodüksiyon olarak Fine kardeşlerden farklı olsa da, Ellen bu videoyu Fine kardeşlerin yayınladığı daktilo bölümünden sadece bir ay sonra yayınlamıştı. Ellen, en azından esinlenme olarak Fine kardeşleri anabilirdi ama bunu yapmadı. Kim bilir belki de her şeyin başlangıcı bu olmuştur.
Bu hafta sonu The Fine Bros, bir video yükleyerek ReactWorld adlı bir girişme adım attıklarını açıkladı (tabii ki ben, "amaaaan React videosu koymamışlar" diyerek tıklamaya bile tenezzül etmeyip bütün muhabbeti kaçırdım). ReactWorld'ün konsepti kendilerinin yaptığı reaksiyon videolarının franchise'ını dağıtmak. Yani amaç farklı ülkelerde farklı dillerde de "Kids React" ya da "Elder React" gibi videolar çekip, bu videolarda Fine kardeşlerin logosunu ve yazı stilini kullanmak. ReactWorld'e katılım için para yok ancak bu videolar tutar da videoyu çeken YouTube'dan para kazanabilecek hale gelirse gelirin bir kısmı Fine kardeşlere gidecek. Yani ben ReactWorld'e katılırsam, Türkiye'deki yaşlılara yeni bir teknoloji verip, onların tepkilerini YouTube'da yayınlayabiliyorum.
İşte sorun burada başlıyor. Ben zaten istediğim kişiye reaksiyon verdirip bunların yayınlayamaz mıyım ki?
İşte Fine Brothers'ın patladığı yer burası. Bu arkadaşlar "React" kelimesinin eğlence dünyasında kullanımındaki yasal haklarını satın almışlar. Bu nedenle YouTube'da bir çok insanın reaksiyon videoları, Fine kardeşlerin çektiği videolara benzerliğinden dolayı değil, başlığında "React" bulunduğu için kaldırıldı. Fine kardeşler bunun bir telif hakkı ihlali olduğunu iddia ediyor.
 |
| Özet geçiyorum: videona "Çocuklar RedBull'a tepki veriyor" başlığını atamazsın çünkü "Çocuklar x'e tepki veriyor"un telif hakkı bizde. |
Buradaki en büyük problem çokça kullanılan bir kelimenin belli bir kullanımı için kısıtlama getirilebilmesi. Mesela Fine Kardeşler bu videolarının "Reaksiyonmatik" gibi tamamen uydurma bir kelime ile adlandırıp, bunun hakkını alsa kimse onlara bir şey diyemez. Ama "çocuklar tepki veriyor", "aileler tepki veriyor" gibi sıkça kullanılabilecek sözcük kalıplarının teliflerini almak ve insanlara, özellikle küçük YouTube kullanıcılarına, bunları avukatlarla dayatmak büyük bir itibar kaybı.
Bunun yanında yaptıkları bir diğer öküzlük de kendi videolarını başka kullanıcılara kolay kolay kullandırtmamak. Şöyle açıklayayayım. Diyelim rahmetli David Bowie'nin yeni bir videosu çıktı. Fine kardeşler, bunu çocuklara izletti ve bu görüntüleri "Çocuklar David Bowie'ye reaksiyon veriyor" diye yayınladı. Ben de bu Fine kardeşler videosuna verdiğim tepkleri "Çocukların David Bowie'ye reaksiyon vermesine reaksiyon veriyorum" adıyla yayınlıyorum. Ih ııh. Yayınlayamam. Öncelikle videomun adı "çocuklar x'e reaksiyon veriyor" tabirini içeriyor. İkincisi, Fine kardeşlere ait bir videonun görüntülerini izinsiz kullanıyorum. Halbuki ben bundan para kazanmıyorum ve de onların videosunun sadece bir kısmını parodi amaçlı bir iş için kullanıyorum. İşin ilginci, Fine kardeşler de rahmetli Bowie'nin mirasçılarından ya da şirketinden izin almadan Bowie'nin videosunu kendi videolarında kullanma hakkını kendisinde buluyor. Bowie'nin mirasçıları ve şirketleri bu kadar küçük şeylerle uğraşmadıkları için de sorun olmuyor. Ama bu Fine kardeşler bu işle uğraşıyor uğraşıyor. Bunu da yaparken, ReactWorld tanıtım videosunda "o eski ruhumuzu kaybetmedik", "biz diğer insanlara destek oluyoruz", "eğlence dünyasını gelin birlikte değiştirelim" diye nutuk atıyorlar.
"Başka reaksiyon videolarını engelliyoruz diye bir şey yok" deseler de davranışları bunu göstermiyor.
Sonra bu eğlenceli arkadaşlar bu pazar günü sadece "Update." adıyla ve üzgün suratlı bir video yüklediler. Ben de "bir şeyler dönüyor" diye bu videoyu izledim ve olan biteni böyle öğrendim. Kendilerini açıklamaya çalışmışlar, yanlış anlaşıldıklarını iddia etmişler ama bu kullanıcıları tatmin etmedi. 14 milyonluk kullanıcı sayıları iki üç günde 500,000 azaldı ve hızla azalmaya devam ediyor. ReactWorld ile bütün reaksiyon dünyasının bir nevi tekeli olma projesi de çöpe gitti denebilir.
 |
| London Bridge is falling down |
Halbuki, ReactWorld temel olarak kötü bir fikir değildi. Hatta ve hatta, YouTube'da bana önerilen videolarda çıkan TepkiKolik adındaki tamamen The Fine Bros çakması kanalı gördükçe, parayı yaratıcılıkla kazanan bu insanların bir şekilde haklarını korumalarını düşünüyordum. Ancak The Fine Bros vur dedik ama öldürdü.
Bu olaydan alınacak nice dersler vardır, özellikle de özgürlüğü öne çıkaran sosyal medyayı iş yaşamları haline getiren insan için. Ben demiyorum ki herkes herkesin formatını alsın götürsün. Lakin, geliştirdiğin ama yaratmadığın bir formatı internet gibi özgür bir ortamda tekeline almak ve avukatlarınla büyük küçük herkesi saniyeler için engelli hale getirmek, bunun da çok eğlenceli, çok yaratıcı, çok kafadar gözüken iki kardeş tarafından yapılması hayal kırıcı. 5 yıl boyunca 14 milyon insanı bir arada topladıktan sonra, sadece ama sadece bir video ile böyle bir iki yüzlülüğün ortaya çıkması ve itibarın yerle bir olması gerçekten ibret verici.
